Is dik zijn ongezond?

Gezondheid is iets wat altijd naar boven komt in een discussie over dikke mensen. Er wordt dan geroepen hoe ongezond het is om dik te zijn (want diabetes!), maar de werkelijkheid is niet zo zwart-wit en vraagt om veel meer nuance.

Als er één argument is dat altijd, maar dan ook echt altijd, ter sprake komt als het gaat om dik zijn, dan is het wel gezondheid. In discussies over gewicht lijkt plots iedereen geïnteresseerd in de gezondheid van dikke mensen en heeft ook iedereen een medisch diploma. Alleen is “iedereen weet toch dat dik zijn ongezond is!” niet voldoende als argument, want de werkelijkheid is veel complexer.

Nu, zijn er bepaalde aandoeningen die gelinkt worden aan een hoger gewicht? Ja, dat kan niemand ontkennen. Maar dat betekent niet dat een hoger gewicht ook per se de oorzaak is van die aandoeningen. Er zijn heel wat factoren die een rol kunnen spelen in de gezondheid van een persoon en bovendien gaat gezondheid over veel meer dan enkel je fysieke gezondheid.

Een discussie over gewicht en gezondheid kan daarom volgens mij nooit volledig zijn als deze vijf dingen niet besproken worden:

1- Diëten is slecht voor je gezondheid

Diëten werkt niet, dat is ondertussen al meerdere keren bewezen. Wie op dieet gaat en afvalt, krijgt op lange termijn bijna gegarandeerd die verloren kilo’s er weer bij. Meestal ga je dan opnieuw op dieet met hetzelfde resultaat: je valt eerst wat af, maar die kilo’s komen er op termijn ook weer bij. Die cyclus van telkens afvallen en weer bijkomen heet jojoën en is gelinkt met heel wat aandoeningen die ook gelinkt zijn aan dik zijn, zoals diabetes en hartaandoeningen.

De risico’s die geassocieerd worden met dik zijn kunnen dus ook verklaard worden door jojoën en dat lijkt me wel een heel belangrijk punt om mee te nemen in discussies over gewicht en gezondheid.

2- Stigma is slecht voor je gezondheid

Er bestaan heel wat vooroordelen over dikke mensen, wat ervoor zorgt dat dikke mensen negatief bekeken en behandeld worden in onze maatschappij. En dat is geen onschuldige situatie, want stigma heeft een negatieve impact op de gezondheid van mensen die daarmee te maken krijgen.

Op psychologisch vlak kan stigma zorgen voor een laag zelfbeeld, verstoord eetgedrag en depressie. Mensen die gewichtsdiscriminatie ervaren hebben, dragen daar ook op fysiek vlak gevolgen van, want onderzoek toont aan dat zij een grotere kans hebben op een hoge allostatische belasting en dat wordt geassocieerd met diabetes type 2, hoge bloeddruk en hartaandoeningen – toevallig ook de aandoeningen die gelinkt worden met een hoger gewicht. Bovendien kan het ook zorgen voor een verhoogd risico om vroegtijdig te sterven.

Een ander gevolg van stigma op basis van gewicht is dat dikke mensen niet de juiste zorg krijgen die ze nodig hebben. Uit onderzoek blijkt dat ook zorgverleners negatief denken over hun dikke patiënten, waardoor ze hen anders behandelen, bijvoorbeeld door enkel het advies te geven om af te vallen (en daardoor diagnoses missen). Je kan je wel voorstellen dat een gebrek aan goede zorg geen positieve invloed heeft op je gezondheid en ook dat is een belangrijk argument in een gesprek over gewicht en gezondheid.

3- Gezonde gewoontes dragen bij aan je algemene gezondheid, ongeacht je gewicht

Wanneer je een aantal gezonde gewoontes toepast, draagt dat bij aan je gezondheid, ook als je er niet door afvalt. Het gaat daarbij om voldoende groenten en fruit eten, voldoende bewegen, niet roken en gematigd drinken. Hoe meer gezonde gewoontes je hebt, hoe beter dat is voor je gezondheid – ook als je dik bent. Dat is in verschillende onderzoeken aangetoond.

Wanneer mensen op dieet gaan, beginnen ze meestal gezonder te eten en meer te bewegen. Ze vallen daardoor dikwijls wat af en voelen zich beter in hun vel. Onze dieetcultuur heeft ervoor gezorgd dat we denken dat het afvallen zorgt voor dat ‘gezondere’ gevoel, maar het lijkt erop dat het eerder de gezonde gewoontes zijn die daaraan bijdragen. En dat is wel een belangrijk verschil.

4- Gezondheid is meer dan alleen je fysieke gezondheid

Al de voorgaande punten gaan vooral over je lichamelijke gezondheid, maar je emotionele en mentale welzijn maken ook deel uit van je algemene gezondheid. Als we even kijken naar wat diëten (of een dieetmentaliteit) op dat vlak teweegbrengt, kan ik uit eigen ervaring een behoorlijk lange lijst samenstellen:

geobsedeerd zijn door eten, honger lijden, je schuldig voelen wanneer je iets eet wat niet ‘mag’, extra veel sporten wanneer je ‘te veel’ gegeten hebt, jezelf dwingen om een sport te doen die je niet leuk vindt, je lichaam haten,  je humeur laten afhangen van het getal op de weegschaal, feestjes afzeggen omdat je je niet goed in je vel voelt, niet op foto’s willen staan, jezelf schamen wanneer je weer maar eens bijgekomen bent, niet naar het zwembad durven gaan, een hele namiddag wenen wanneer je de knoop van je jeans net niet toe krijgt, …

Klinkt dat als een persoon die ‘gezond’ is? De emotionele en mentale gezondheid van (dikke) mensen mag dus ook niet ontbreken als we het willen hebben over de relatie tussen gewicht en gezondheid.

5- Gewicht is maar één aspect van gezondheid

Buiten je gewicht zijn er nog een heleboel andere factoren die een rol kunnen spelen in je gezondheid. Denk aan de omstandigheden waarin je opgroeit en leeft.

Heb je genoeg geld om elke maand rond te komen? Ben je opgegroeid in een veilige omgeving? Heb je een sociaal netwerk waar je terecht kan als je problemen hebt? Heb je een job die je graag doet? Heb je te maken met racisme, validisme, of een andere vorm van discriminatie? Neem je medicatie? Kan je een tandartsbezoek betalen? Woon je in een vervuilde omgeving? Ben je een alleenstaande ouder?

Dat zijn allemaal dingen die een invloed hebben op je welzijn en gezondheid. Ze hebben niets te maken met gewicht, maar ze horen wel thuis in deze discussie, omdat ook dikke mensen te maken krijgen met deze factoren.

Gezondheid is een complex gegeven en daarnaast is het ook zo dat gezondheid niet volledig binnen je eigen controle valt. Want ook als je gezond leeft en dun bent, kan je ziek worden.

Bovendien ben jij niemand gezondheid verschuldigd. Gezond zijn is geen morele verplichting. Ook als je ‘ongezond’ bent verdien je het om gelijkwaardig en met respect behandeld te worden, punt.

De vraag of dik zijn ongezond is, kan je dus niet zomaar met een ‘ja’ of ‘nee’ beantwoorden. En je kan dus al helemaal niet “Maar dik zijn is ongezond!” roepen en verwachten dat je daarmee een overtuigend argument neergezet hebben. De discussie over gewicht en gezondheid moet genuanceerd gebeuren, want anders krijg je nooit het volledige plaatje en blijft het stigma over dikke mensen in stand gehouden worden.